Według Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organisation – WHO) i Międzynarodowego Towarzystwa Kontynencji (International Continence Society – ICS) nietrzymanie moczu (NTM) to niezależny od woli wyciek moczu przez cewkę moczową, który w efekcie stanowi problem socjalny i higieniczny.
Nietrzymanie moczu to jeden z bardziej rozpowszechnionych problemów współczesnego społeczeństwa. Według statystyk dotyka on ok. 10 – 15% każdego społeczeństwa, co w polskich realiach stanowi około 4 milionów osób, w większości kobiet. Na dolegliwość tą narażeni są wszyscy – bez względu na wiek i płeć. Grupy szczególnie narażone to: kobiety po porodach i w okresie menopauzalnym oraz osoby w podeszłym wieku.
Nietrzymanie moczu z całą pewnością można zaliczyć do chorób społecznych. Wyróżniamy trzy główne typy nietrzymania moczu:
Wysiłkowe nietrzymanie moczu to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu podczas wysiłku, kichania lub kaszlu, czyli wykonywaniu czynności, które powodują wzrost ciśnienia w brzuchu. Szacuje się, że na tę postać NTM cierpi ok. 49% wszystkich osób z nietrzymaniem moczu.
NTM z parć naglących to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu, któremu towarzyszy lub poprzedza go uczucie nagłego parcia na mocz. Jest to jeden z objawów pęcherza nadreaktywego. Szacuje się, że na tę postać NTM cierpi ok. 22% wszystkich osób z nietrzymaniem moczu.
Mieszane nietrzymanie moczu to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu z towarzyszącym uczuciem nagłego parcia, jak również podczas wysiłku, kichania lub kaszlu. Jest to kombinacja dwóch powyższych typów NTM. Szacuje się, że na tę postać NTM cierpi ok. 29% wszystkich osób z nietrzymaniem moczu.
Źródło www.ntm.pl
W badaniu ginekologicznym stwierdzamy zmniejszenie odległości szyjki macicy od wejścia do pochwy oraz obniżenie przedniej lub tylnej ściany pochwy. W skrajnych przypadkach pochwa i/lub macica uwypuklają się przed srom. Obniżenie narządu rodnego może w różnym stopniu upośledzać funkcje dolnego odcinka układu moczowego – od minimalnych zaburzeń do całkowitego zastoju moczu lub nietrzymania moczu. Obniżenie przedniej ściany pochwy może być przyczyną parcia na mocz, zwiększonej częstości mikcji, niecałkowitego opróżnienia pęcherza moczowego oraz w pewnym stopniu nietrzymania moczu. Z kolei długotrwale utrzymujący się zastój moczu może prowadzić do nawracających infekcji dróg moczowych oraz refluksu pęcherzowo – moczowodowego i w następstwie do uszkodzenia nerek.
Objawy kliniczne obniżenia narządu rodnego:
Czynniki predysponujące do wystąpienia obniżenia narządu rodnego:
Źródło www.adamed.com.pl
Ultrasonografia dna miednicy jest obecnie uznanym złotym standardem diagnostyki morfologicznej w przypadkach nietrzymania moczu i zaburzeń statyki narządów miednicy mniejszej. Wskazania do wykonywania badań radiologicznych oraz rezonansu magnetycznego dna miednicy stały się rzadsze i ograniczają się głównie do diagnostyki złożonych schorzeń, które nie mogą być wyjaśnione za pomocą ultrasonografii.
Zarówno przedoperacyjnie, jak i w przypadku powikłań po operacyjnym leczeniu nietrzymania moczu oraz po operacjach naprawczych obniżenia narządów miednicy mniejszej powinno się wykonać diagnostykę ultrasonograficzną. Ultrasonografia (USG) jest ponadto przydatna jako biofeedback oraz jako metoda do oceny przebiegu leczenia zachowawczego.
Przedoperacyjna ultrasonografia uroginekologiczna umożliwia wykrycie ”utajonych klinicznie” czynników ryzyka. Należą do nich: pomiar ultrasonograficzny długości cewki, ocena ruchomości cewki oraz ocena uchyłków okołocewkowych. Przedoperacyjną diagnostykę ultrasonograficzną dopełnia uwidocznienie tworzenia się lejka cewki moczowej, zerwania mięśnia dźwigacza odbytu oraz występowania przestrzeni okołocewkowych (np. uchyłek cewki moczowej). Parametry te mogą mieć wpływ na wyniki operacji nietrzymania moczu, jak również mogą być pomocne przy wyborze odpowiedniej metody operacyjnej (TVT,TOT) oraz pomagają poprawnie umiejscowić taśmę. Niezdiagnozowane czynniki ryzyka mogą być przyczyną niepowodzenia operacyjnego oraz powikłań pooperacyjnych.
W ramach terapii zachowawczej użycie rehabilitacyjnej ultrasonografii (RS) jest ugruntowanym instrumentu biofeedbacku w fizjoterapii. Pod kontrolą lekarza bądź fizjoterapeuty pacjentka może nauczyć się prawidłowego napinania i rozluźniania mięśni dna miednicy mniejszej. Jednocześnie możliwe jest wykrycie błędnej kontroli nad mięśniami (parcie zamiast napinania).
Źródło www.ptug.pl
Jedną z metod nieinwazyjnej terapii zachowawczej w uroginekologii, cieszącej się dużym powodzeniem wśród pacjentek, jest pessaroterapia. We współczesnej uroginekologii należy dążyć do stosowania mało inwazyjnych, skutecznych metod leczenia. Ciągle jeszcze jednak nie można za pomocą operacji wyleczyć wszystkich pacjentek, pomimo zastosowania najnowocześniejszych metod diagnostyki i leczenia nawet w najlepszych ośrodkach uroginekologicznych na świecie. Powodzenie terapii z użyciem pessarów zależy od ich prawidłowego dopasowania i zgodnego z zaleceniami stosowania przez pacjentki.
Pessary są to drobne przednioty, które umieszcza się w pochwie celem korekcji obniżeń pochwy i macicy lub wysiłkowego nietrzymania moczu. To jedne z najstarszych przyrządów medycznych, stosowane do dzisiaj. Były wykorzystywane w leczeniu wypadania narządów miednicy małej od ponad 2000 lat.
Nowoczesne pessary powinny są wykonane z miękkiego, elastycznego biokompatybilnego, niealergicznego materiału, co znacznie poprawia tolerancję leczenia i zmniejsza ryzyko powikłań. Ze względu na elastyczną budowę mogą być z łatwością zginane, zakładane i wyjmowane bez uczucia bólu. Powodzenie terapii z użyciem pessarów zależy od ich prawidłowego dopasowania i zgodnego z zaleceniami stosowania przez pacjentki. Pessary są często używane w przypadkach obniżenia pochwy i macicy oraz z powodu wysiłkowego nietrzymania moczu. Uznawane są za bezpieczną i prostą formę terapii, zwłaszcza przy stosowaniu ich w ciągu dnia.
Źródło www.pessary.info.pl
W przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego ( nieoperacyjnego ), bądź braku akceptacji pacjentki dla takiego sposobu leczenia, należy rozważyć leczenie operacyjne. Zabiegi operacyjne wykonywane są w warunkach szpitalnych. Zabiegi mogą być wykonywane drogą pochwową, brzuszną , bądź laparoskopową.
W kwalifikacji do metody operacyjnej uwzględnia się wiele czynników. Do najważniejszych należą objawy zgłaszane przez pacjentkę, wynik badania podmiotowego, badań dodatkowych(np.: USG, badania urodynamicznego ), oraz dodatkowe czynniki takie jak wiek pacjentki, rodność , choroby współistniejących, styl życia itp.
W przypadku nietrzymania moczu obecnie najczęściej wykonywaną operacją jest założenia taśmy podcewkowej, a tylko w wybranych przypadkach operacji sposobem Burch’a. Obniżenie narządu rodnego korygowane jest najczęściej drogą przezpochwową z założeniem siatki polipropylenowej, bądź bez wszczepiania sztucznych materiałów. W uzasadnionych przypadkach operacje w obniżeniu narządu rodnego wykonuje się również od strony jamy brzusznej w trakcje laparoskopii lub laparotomii. Uważa się że obniżenie/wypadanie narządu rodnego nie stanowi wskazania do usunięcia macicy. A usunięcie macicy nie leczy wypadania narządu rodnego, wręcz może pogorszać efekt operacji. W przypadku współwystępowania wielu problemów jednocześnie kilka procedur może być ze sobą łączonych, bądź modyfikowanych w celu osiągnięcia jak najlepszego efektu funkcjonalnego po operacji.
Zabiegi operacyjne w uroginekologii wykonywane są w znieczuleniu ogólnym, podpajęczym lub miejscowym. Rodzaj znieczulenia uzależniony jest od rodzaju zabiegu, stanu zdrowia i preferencji pacjentki.
Marek Brzeziński
Prywatna Praktyka Lekarska
